Ο πάγος είναι ένα εξαιρετικά καυτό (ή μάλλον, δροσερό) θέμα στην αθλητιατρική και στην αποκατάσταση οξέων τραυματισμών και για καλό λόγο. Ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζουμε τους τραυματισμούς αλλάζει συνεχώς με βάση την πιο ενημερωμένη έρευνα. Λόγω αυτού, δεν είναι περίεργο που υπάρχει σύγχυση σχετικά με το αν ο πάγος είναι καλός, κακός ή αδιάφορος για τραυματισμούς.

Όταν κάποιος τραυματίζει τον αστράγαλό του, οι περισσότεροι από εμάς αρπάζουμε ενστικτωδώς μια παγοκύστη. Όταν βλέπουμε επαγγελματίες αθλητές να τραυματίζονται, τυλίγονται με πάγο πριν καν βγουν εκτός γηπέδου. Ο πάγος φαίνεται να είναι ένα ριζωμένο μέρος της διαδικασίας διαχείρισης οξέων τραυματισμών, αλλά εναρμονίζεται αυτό με την σύγχρονη έρευνα;

Η παλαιότερη τεκμηρίωση του πάγου ως μέρος του πρωτοκόλλου διαχείρισης οξέων τραυματισμών χρονολογείται από το 1978 όταν ο όρος RICE (Rest, Ice, Compression, Elevation) επινοήθηκε από τον Dr Gabe Mirkin. Η πρόθεσή του πίσω από τη χρήση πάγου ήταν να ελαχιστοποιήσει τη φλεγμονώδη απόκριση σε μια προσπάθεια να επιταχύνει την επούλωση. Αυτό το αρχικό πρωτόκολλο ριζώθηκε βαθιά στην κουλτούρα μας και για 20 χρόνια ήμασταν «τραυματισμοί RICE» πριν συμπεριληφθεί το P(Protection) για προστασία (PRICE). 14 χρόνια αργότερα, το POLICE (Προστασία, Βέλτιστη φόρτωση, Πάγος, Συμπίεση, Ανύψωση) αντικατέστησε το PRICE.

Ο λόγος για τις αλλαγές;

Έκτοτε, η έρευνα έχει εντοπίσει ότι η «Βέλτιστη Φόρτωση» (OL) βοηθά στην ανάκτηση μέσω της κυτταρικής αναγέννησης που προκαλείται από ελαφριά μηχανική φόρτιση στα αρχικά στάδια. Στη συνέχεια, η ανάπαυση (R) ή η έλλειψη κίνησης είναι επιζήμια για την αποκατάσταση.

Υπάρχει σίγουρα μια συναίνεση σε όλη τη βιβλιογραφία ότι ο πάγος δρα ως ένα εξαιρετικό αναλγητικό (παράγοντας μουδιάσματος του πόνου) ψύχοντας τη θερμοκρασία του δέρματος. Ωστόσο, η επίδραση στους υποκείμενους μύες είναι ανύπαρκτη, καθώς η θερμοκρασία των μυών παραμένει αμετάβλητη από την τοπική εφαρμογή πάγου. Αυτό για το οποίο είμαστε πολύ λιγότερο σίγουροι τώρα από τότε που ήμασταν το 1978, είναι οι θεραπευτικές του ιδιότητες. Παρόλα αυτά (και πιθανόν λόγω του αναλγητικού αποτελέσματος) οι περισσότεροι άνθρωποι αναφέρουν ότι ο πάγος τους κάνει να «αισθάνονται καλύτερα», τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα. Αλλά τι αντίκτυπο έχει μεσοπρόθεσμα έως μακροπρόθεσμα σε ένα τραυματισμό;

Το 2014, ο Dr Mirkin αναγνώρισε τις αλλαγές στην έρευνα και, όπως θα έκανε κάθε επιστήμονας που βασίζεται σε στοιχεία, απέσυρε τον πάγο από το αρχικό του πρωτόκολλο. Δήλωσε ότι οι προπονητές χρησιμοποιούσαν την οδηγία του «RICE» για δεκαετίες, αλλά τώρα φάνηκε ότι τόσο ο πάγος όσο και η πλήρης ανάπαυση μπορεί στην πραγματικότητα να καθυστερήσουν την επούλωση, αντί να βοηθήσουν».

Αυτό στο οποίο αναφέρεται ο Dr Mirkin είναι τα απαραίτητα οφέλη της διαδικασίας φλεγμονής. Όταν τραυματίζουμε τον εαυτό μας, το σώμα μας στέλνει σήματα στα φλεγμονώδη κύτταρα μας (μακροφάγα) τα οποία απελευθερώνουν την ορμόνη ινσουλινόμορφο αυξητικό παράγοντα (IGF-1). Αυτά τα κύτταρα ξεκινούν την επούλωση σκοτώνοντας τον κατεστραμμένο ιστό. Αν και όταν εφαρμόζεται πάγος, μπορεί στην πραγματικότητα να εμποδίζουμε τη φυσική απελευθέρωση του IGF-1 από το σώμα και επομένως να καθυστερούμε την έναρξη της διαδικασίας επούλωσης.

Ο πάγος ανακλήθηκε τελικά το 2019 από τη διαδικασία διαχείρισης τραυματισμών με το πιο πρόσφατο και πιο ολοκληρωμένο αρκτικόλεξο: PEACE & LOVE (Protection, Elevation, Avoid Anti-flammatory Drugs, Compression, Education & Load, Optimism, Vascularisation and Exercise). (μτφρ. Προστασία, Ανύψωση, Αποφυγή αντιφλεγμονωδών φαρμάκων, Συμπίεση, Εκπαίδευση και Φόρτιση, Αισιοδοξία, Αγγείωση και Άσκηση)

Με όλα αυτά τα νέα αποδεικτικά στοιχεία σχετικά με τα αρνητικά των τραυματισμών από παγοθεραπεία, τίθεται το ερώτημα:

«Αν ο πάγος καθυστερεί την επούλωση, ακόμα κι αν μπορεί να μουδιάσει προσωρινά τον πόνο, πρέπει να τον χρησιμοποιούμε ακόμα;»

Πιθανώς όχι.

Ωστόσο, ενώ κάποια φλεγμονή μπορεί να δικαιολογείται για ανάρρωση, το υπερβολικό ή παρατεταμένο οίδημα (πρήξιμο) είναι κακά νέα. Το υπερβολικό οίδημα ασκεί ανεπιθύμητη πίεση στους ιστούς, περιορίζει την κίνηση, μπορεί να αυξήσει τον πόνο και μειώνει τη μυϊκή λειτουργία.

Αυτό παρατηρείται συχνά σε σοβαρά διαστρέμματα αρθρώσεων (όπως διαστρέμματα αστραγάλου) όπου το οίδημα είναι αρκετά σημαντικό ώστε να παρεμποδίζεται το εύρος της κίνησης. Ένα άλλο παράδειγμα είναι η αρθρογενής μυϊκή αναστολή του τετρακέφαλου μετά από χειρουργική επέμβαση προσθίου χιαστού συνδέσμου.

Σε αυτές τις συνθήκες, ο πάγος μπορεί να είναι μια βιώσιμη επιλογή, καθώς ο στόχος δεν είναι απαραίτητα να αποτραπεί κάθε πρήξιμο, αλλά να περιοριστεί η έκτασή του. Αντίθετα, οι μυϊκές ρήξεις συχνά προκαλούν λιγότερο οίδημα και ως εκ τούτου ο πάγος είναι πιθανό να μην ωφελήσει στα αρχικά στάδια (ή καθόλου) κατά τη διαχείριση του τραυματισμού.

Προς το παρόν, με βάση την τρέχουσα έρευνα, ο πάγος είναι λιγότερο σημαντικός από ό,τι πιστεύαμε κάποτε. Η εξαίρεση σε αυτόν τον κανόνα θα ήταν όταν οι τραυματισμοί είναι σοβαροί και σε περιπτώσεις όπου το οίδημα θα είναι πιθανότατα ο περιοριστικός παράγοντας για την αποκατάσταση. Σε αυτές τις περιπτώσεις, ο πάγος μπορεί να είναι ωφέλιμος μόνο στα αρχικά στάδια.

Ποιος πρέπει να είναι λοιπόν ο πρωταρχικός μας στόχος;

Ενθάρρυνση των ανθρώπων να επιστρέψουν ξανά στην κίνηση με ασφάλεια, μόλις αυτό είναι δυνατόν.